Ochrona programu komputerowego

Każdy właściciel czy twórca programu komputerowego zastanawia się w jaki sposób może skutecznie chronić swoje oprogramowanie, aby nie dopuścić do jego bezprawnego wykorzystywania czy kopiowania przez osoby nieuprawnione. O tym, w jaki sposób to zrobić mówi rzecznik patentowy i radca prawny Ewa Gryc-Zerych z Kancelarii Prawnej VenaGroup w rozmowie z Łukaszem Ziają.

Jak polski prawodawca definiuje patent i jak to się ma do programów komputerowych?

Zgodnie z art. 24 ustawy prawo własności przemysłowej, patenty są udzielane - bez względu na dziedzinę techniki - na wynalazki, które są nowe, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania. Chociaż wydawałoby się, że program komputerowy spełnia wszystkie powyższe wymogi, to jednak ta ustawa nie uznaje za wynalazek programów do maszyn cyfrowych. Programy komputerowe zostały wprost wyłączone od patentowania.

Czy w polskim prawodawstwie istnieje zatem jakaś inna ochrona prawna dla programów komputerowych?

Zobacz również:

  • 9 cech wielkich liderów IT

Tak, w orzecznictwie sądowym przyjmuje się pogląd, iż program komputerowy może zostać potraktowany jako wynalazek jeżeli jego użycie daje tzw. dalszy efekt techniczny, wykraczający poza normalne oddziaływanie fizyczne pomiędzy programem, a komputerem. W praktyce najczęściej odnotowywane są zgłoszenia urządzeń do ochrony, których działanie i funkcjonalność zapewnia powiązane z urządzeniem oprogramowanie komputerowe.

Czy przedsiębiorcy często korzystają z prawa zgłaszania programów komputerowych do Urzędu Patentowego jako wynalazek?

Coraz więcej przedsiębiorców z branży IT jest zainteresowanych ochroną patentową programu komputerowego, co pozwala im zachować wyłączność w aspekcie krajowym, europejskim lub międzynarodowym - w zależności od wybranych krajów ochrony. Zgłoszenie programu, jako wynalazku zapewnia szybką formułę rejestracji oraz pozwala cieszyć się prawem wyłącznym tj. patentem przez 20 lat od daty zgłoszenia, z wyłączeniem osób trzecich. Patent zapewnia również ochronę wyłączną w aspekcie terytorialnym, w kraju, w którym dokonano zgłoszenia.

Wynalazcy mogą też zgłaszać swoje patenty do Europejskiego Urzędu Patentowego, jak w tym organie postrzegana jest kwestia programu komputerowego jako wynalazku?

Nie ulega wątpliwości, że jest on znacznie bardziej liberalny w tym zakresie, niż polski Urząd Patentowy. W jednej z rozstrzyganych spraw dotyczącej opatentowania programu komputerowego uznał on, że przedmiot zastrzeżenia ma charakter techniczny bowiem dotyczy nośnika tj. produktu technicznego. W rezultacie stwierdzono, że program komputerowy utrwalony na nośniku nie jest tym czym sam program komputerowy, przez co nadaje zastrzeganemu przedmiotowi charakter techniczny.

Dużo słyszy się, że możliwe jest chronienie programu komputerowego jako wzoru przemysłowego. Czy to rzeczywiście jest możliwe?

Tak. Wielu przedsiębiorców z branży IT korzysta z łatwego sposobu ochrony pewnych elementów programu komputerowego w wersji graficznej. Są nimi przede wszystkim wygląd interfejsu oraz ikony, w tym piktogramy symbolizujące daną funkcję programu. Takie elementy poza ochroną, jaką przewiduje prawo autorskie mogą zostać zarejestrowane tak - jak Pan słusznie zauważył - jako wzór przemysłowy. Okres ochrony wynosi 5 lat, ale ma możliwości przedłużenia do 25 lat od daty zgłoszenia. Jest jednak pewien warunek - wzór musi posiadać cechę nowości oraz indywidualny charakter.

A czy Pani zdaniem rejestracja znaku towarowego chroni program komputerowy?

Z pewnością rejestracja znaku towarowego chroni pewne oznaczenie, np. słowne czy słowno-graficzne, które identyfikuje oprogramowanie. Programy komputerowe oferowane na rynku często posiadają fantazyjne nazwy bądź symbole, które służą zwłaszcza wykreowaniu i kojarzenia marki z konkretnym przedsiębiorcą na rynku usług IT. Należy jednak pamiętać, że w przypadku bezprawnego wykorzystania znaku przez konkurencję, możemy podnosić jedynie roszczenia związane z naruszeniem samego znaku towarowego, a nie z wykorzystaniem programu komputerowego.

Jaki czas ochrony prawodawca przewidział dla znaku towarowego?

Znaki tak jak wzory przemysłowe, mogą być rejestrowane w systemie krajowym, europejskim oraz międzynarodowym. Czas ochrony znaku wynosi 10 lat z możliwością wydłużenia jego ochrony o kolejne 10 letnie okresy.

Jakie przepisy prawa zatem Pani zdaniem zapewniają najskuteczniejszą ochronę programu komputerowego?

Zgodnie z artykułem 74 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych programy komputerowe podlegają takiej samej ochronie jak utwory literackie. Według ustawodawcy ochrona przyznana programowi komputerowemu obejmuje wszystkie formy jego wyrażenia. Natomiast, idee i zasady będące podstawą jakiegokolwiek elementu programu komputerowego, w tym podstawą łączy, nie podlegają ochronie.

Co to oznacza?

Oznacza to nic innego jak to, że prawo chroni jedynie formy wyrażenia programu komputerowego, odmawiając takiej ochrony już zasadom i koncepcjom w oparciu, o jakie te programy funkcjonują. W takim tonie zresztą wypowiedział się też Trybunał w wyroku z dnia z dnia 2 maja 2012, w sprawie C-406/10 wobec zapytania prejudycjalnego, toczącego się pomiędzy SAS Institute Inc. przeciwko Word Programming Ltd. Stwierdzając, że jedynie kod źródłowy i kod obiektowy programu komputerowego stanowią formę wyrażenia programu komputerowego. Natomiast, ani zbiór funkcji programu komputerowego, ani język programowania i format plików danych używanych w ramach programu komputerowego w celu korzystania z pewnych jego funkcji nie stanowią formy wyrażenia tego programu w rozumieniu art. 1 ust. 2 dyrektywy 91/250, a polskiego odpowiednika art. 74 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Trybunał uznał, iż przyjęcie, że zbiór funkcji programu komputerowego mógłby być chroniony prawem autorskim, oznaczałoby umożliwienie monopolizowania koncepcji kosztem postępu technicznego i rozwoju przemysłowego.

Co z osobami, których prawa do programu komputerowego zostały naruszone? Jakie czynności powinny podjąć?

Po pierwsze należy skierować wezwanie do naruszyciela, zawierające żądanie niezwłocznego zaniechania naruszania określanych praw właściciela programu. W zależności od posiadanego przez właściciela oprogramowania prawa, przysługują mu różne rodzaje roszczeń. Inne w przypadku bezskuteczności wezwania przedsądowego i inne w przypadku naruszenia praw do programu komputerowego.

Jakie zatem właścicielowi oprogramowania przysługują roszczenia w przypadku bezskuteczności wezwania przedsądowego?

W takiej sytuacji, jeżeli właściciel programu komputerowego posiada zarejestrowane znaki towarowe lub wzory przemysłowe do poszczególnych oznaczeń słownych bądź graficznych, może wytoczyć powództwo przed właściwy Sąd Okręgowy (rejestracja polska) lub Sąd Wspólnotowych Znaków Towarowych i Wzorów Przemysłowych w Warszawie (rejestracja unijna). Domagając się poszczególnie o: zaniechanie naruszania jego prawa wyłącznego, wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści oraz naprawienia szkody poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej opłacie licencyjnej albo innego stosownego wynagrodzenia, które w chwili ich dochodzenia byłyby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie ze znaku towarowego czy wzoru przemysłowego. Autor można żądać również podania do publicznej wiadomości całości bądź części wyroku.

A co w przypadku naruszania praw do programu komputerowego?

Na tę sytuację składają się bezprawne skopiowanie bądź też używanie programu przez osobę nieuprawnioną. W tym wypadku właścicielowi programu przysługuje roszczenie: o zaprzestanie naruszenia, usunięcie skutków naruszenia oraz naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych. Poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione - trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. Niezależnie od tych roszczeń, uprawniony może się domagać jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia o odpowiedniej treści i formie lub podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie, w sposób i w zakresie określonym przez sąd.

Podsumowując, gdyby Pani miał udzielić kilku wskazówek pokrzywdzonym, co należy najpierw zrobić w przypadku naruszenia ich praw.

Wskazanym jest, aby przed wniesieniem pozwu do sądu dokonać uprzedniej analizy roszczeń. Po pierwsze, czy w świetle przepisów prawa oraz istniejącego orzecznictwa doszło do naruszenia, a jeżeli tak to w jakim zakresie. Trzeba również pamiętać, iż zanim wytoczy się powództwo należy w odpowiedni sposób zabezpieczyć wszystkie dowody w sprawie, świadczące o bezprawnym korzystaniu z programu komputerowego przez osobę nieuprawnioną. Przed wytoczeniem powództwa uprawnionemu przysługuje także prawo wystąpienia do sądu z żądaniem zabezpieczenia dowodów, roszczeń oraz z tzw. roszczeniem informacyjnym. Jego przedmiotem jest głównie pozyskanie od naruszającego oraz innych osób, które mogą mieć wiedzę w sprawie, informacji niezbędnych do wytoczenia powództwa.

Dziękuję za rozmowę.

Ochrona programu komputerowego

Ewa Gryc-Zerych

Ewa Gryc-Zerych

Absolwentka Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego; ukończyła studia podyplomowe z zakresu prawa własności przemysłowej na Uniwersytecie Warszawskim; wykonuje zawód radcy prawnego, jako partner w Kancelarii Prawnej VenaGroup specjalizującej się w prawie nowych technologii, prawie IT, prawie własności przemysłowej, nieuczciwej konkurencji i prawie autorskim oraz zawód rzecznika Patentowego we własnej Kancelarii Patentowo- Prawnej VenaPatis; reprezentuje klientów w postępowaniach przed Urzędem Patentowym, EUIPO w Alicante oraz sądami cywilnymi w sprawach dotyczących naruszeń i ochrony praw własności intelektualnej.

W celu komercyjnej reprodukcji treści Computerworld należy zakupić licencję. Skontaktuj się z naszym partnerem, YGS Group, pod adresem [email protected]

TOP 200